Η Πνευματική Πορεία του Γένους, με όχημα το χειρόγραφο και το έντυπο βιβλίο, τόμος Β΄

Κωνσταντίνος Στάικος, Η πνευματική πορεία του Γένους με όχημα το χειρόγραφο και το έντυπο βιβλίο, Β΄ τόμος: 16ος αιώνας – μέσα 17ου, Αθήνα, Άτων, 2018, σ. xxxii+478, 22Χ29 εκ., ISBN 978-618-5337-03-2

Πρόκειται για τον δεύτερο τόμο, ενός έργου το οποίο προγραμματίζεται να ολοκληρωθεί σε τέσσερεις συνολικά τόμους. Έχει προηγηθεί ο πρώτος τόμος το 2017, ο οποίος περιλάμβανε την περίοδο από τον 13ο έως και τα μέσα του 16ου αιώνα.
Στον δεύτερο τόμο ο συγγραφέας επικεντρώνεται στην παραγωγή του έντυπου ελληνικού βιβλίου από τις αρχές του 16ου έως και τα μέσα του 17ου αιώνα. Έπειτα από την περιγραφή του ιστορικού, πολιτικού, γεωγραφικού και κοινωνικού πλαισίου, όπως αυτό διαμορφώθηκε κυρίως μετά τη ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571, ο σ. παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στις πόλεις της Ιταλίας, και τη θέση του Αριστοτέλη στο πρόγραμμα της Φυσικής Φιλοσοφίας, για να επισημάνει ότι «στον στίβο αυτό γεννήθηκε και ο νεο-αριστοτελισμός που θα εισαχθεί στον ελληνικό κόσμο από τον Θεόφιλο Κορυδαλλέα».

Η Πνευματική Πορεία του Γένους, με όχημα το χειρόγραφο και το έντυπο βιβλίο, τόμος Α΄

K. Σπ. Στάικος, Η Πνευματική Πορεία του Γένους, με όχημα το χειρόγραφο και το έντυπο βιβλίο, Α´ τόμος, 13ος αιώνας-μέσα 16ου, εκδόσεις Άτων, Αθήνα 2017, σ. xxxii+462, 21Χ29 εκ., ISBN:978-618-5337-00-1

Πρόκειται για τον πρώτο τόμο, ενός τετράτομου πονήματος με τον γενικό τίτλο «Η Πνευματική Πορεία του Γένους με όχημα το χειρόγραφο και το έντυπο βιβλίο» που θα ολοκληρωθεί έως το 2020. Κατά τον συγγραφέα, τον ιστορικό του βιβλίου Κ. Στάικο, το έργο σκοπό έχει να καταδείξει τον ακριβή ρόλο που διαδραμάτισαν το χειρόγραφο και το έντυπο βιβλίο, όχι μόνον ως φορείς εκπαίδευσης και γνώσης, αλλά και ως συνδετικοί κρίκοι για τη διαμόρφωση της συνείδησης του Γένους, από την Άλωση έως τα προεπαναστατικά χρόνια.
Ο πρώτος τόμος, έπειτα από τη σύντομη περιγραφή του πλαισίου που διαμορφώθηκε στον ελληνικό χώρο από την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1204 και έως την Άλωση, πραγματεύεται τις απαρχές της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας και γραμματείας, αρχικά στην Ιταλία και στη συνέχεια στον Βορρά, ως απαραίτητο στοιχείο για την ολοκλήρωση του ουμανιστικού κινήματος, που άρχισε να εκδηλώνεται από τα μέσα του 14ου αιώνα. Στη συνέχεια γίνεται εκτεταμένα λόγος για την αναζήτηση και τη συλλογή ελληνικών χειρογράφων, το μεταφραστικό ρεύμα, τη διαμάχη για το φιλοσοφικό πρωτείο μεταξύ Πλάτωνα και Αριστοτέλη, τις απαρχές της διδασκαλίας των Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας και τον ρόλο του έντυπου βιβλίου στη διάδοση της αρχαίας ελληνικής και βυζαντινής γραμματείας. Τέλος, εξαίρεται ο ρόλος της Εκκλησίας με τα τρία Πατριαρχεία της Ανατολής, αλλά και τα μοναστηριακά κέντρα – το Άγιο Όρος και τα Μετέωρα–, που πρόσφεραν στέγη στον πνευματικό κόσμο ο οποίος διαβιούσε κάτω από ξένη κυριαρχία, και στον ρόλο των κωδικογράφων στην αναπαραγωγή της πνευματικής παράδοσης.

Οι Ελληνικές Εκδόσεις του Άλδου και οι Έλληνες συνεργάτες του

Κων. Στάικος, Οι Ελληνικές Εκδόσεις του Άλδου και οι Έλληνες συνεργάτες του (περ. 1494-1515), 500 χρόνια από τον θάνατο του Άλδου Μανούτιου, (Εισαγωγή: «Ουμανισμός και Κρήτη», Στεφ. Κακλαμάνης), Αθήνα, Εκδόσεις Άτων – Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, 2015, σ. 320, 17Χ24 εκ., ISBN 978-618-80522-8-4.

Την αναγέννηση και διάδοση της ελληνικής και βυζαντινής γραμματείας στη Δύση την οφείλουμε στον Άλδο Μανούτιο και στους στενούς Έλληνες συνεργάτες του: Μ. Μουσούρο, Δ. Δούκα, Ιουστίνο Δεκάδυο και Ιωάννη Γρηγορόπουλο. Από τον εκδοτικό Οίκο του Άλδου και με την επιμέλεια των εν λόγω λογίων κυκλοφόρησαν μνημειώδη έργα, όπως τα Άπαντα του Αριστοτέλη και οι Διάλογοι του Πλάτωνα, αλλά και οι Κωμωδίες του Αριστοφάνη και οι Τραγωδίες των Αισχύλου, Σοφοκλή και Ευριπίδη, όπως και ιστορικά συγγράμματα των Ηροδότου, Θουκυδίδη και Ξενοφώντα. Στην παρούσα έκδοση γίνεται λόγος για την ενασχόληση του Άλδου με την ελληνική τυπογραφία και θίγονται ζητήματα σχετικά με την αισθητική των εκδόσεών του.