Προίκα και υλικός πολιτισμός στη βενετοκρατούμενη Κρήτη

Tatiani Markaki,  Objects and identities: Dowry and material culture in Venetian Crete in regional and European context (1600-1645), Amsterdam University Press, Amsterdam 2018, σ. 452.

Στη μελέτη, διδακτορική διατριβή της σ., διερευνάται η κοινωνικοοικονομική και πολιτιστική σημασία των προικώων κινητών αγαθών στη βενετοκρατούμενη Κρήτη του 17ου αιώνα και επιχειρείται η τοποθέτηση του νησιού στο ευρύτερο πλαίσιο των ευρωπαϊκών σπουδών υλικού πολιτισμού, ιδίως εκείνων που στηρίζονται στην έρευνα απογραφικού υλικού.

Η σ. βασίζεται στην ποσοτική και ποιοτική ανάλυση ενός μεγάλου δείγματος προικώων δικαιοπραξιών (στην πλειονότητά τους ανέκδοτων) το οποίο συγκεντρώθηκε έπειτα από συστηματική έρευνα στα Κρατικά Αρχεία της Βενετίας. Πρόκειται για 770 δικαιοπραξίες, που αντιστοιχούν σε ισάριθμες περιπτώσεις προικοδοσίας στην πόλη του Χάνδακα και τον γύρω χώρο. Ειδικότερα στη διερεύνηση πτυχών του υλικού βίου αναλύονται 8.345 αντικείμενα που μεταβιβάστηκαν σε 130 διαφορετικές περιπτώσεις προικοδοσίας στις ίδιες περιοχές.

Πρόκειται για την πρώτη συστηματική μελέτη των νοταρικών εγγράφων σε σχέση με τον υλικό πολιτισμό στην ενετική Κρήτη. Σε αυτήν η σ. αποκαλύπτει την ποικιλία του υλικού πολιτισμού στις υπό εξέταση περιοχές και τη σημασία των επιμέρους φυσικών χαρακτηριστικών και υλικών λεπτομερειών των αντικειμένων που μεταβιβάζονταν από τη μια οικογένεια στην άλλη με το γάμο. Αποδεικνύει τους πολλαπλούς ρόλους που έπαιζε η προίκα στην Κρήτη: μηχανισμός υποδοχής και απομόνωσης, μέσο διαχωρισμού και επαναπροσέγγισης, δείκτης των αξιών των οικογενειών που την έδιναν. Φέρνει στο φως πτυχές του γυναικείου βίου, αλλά και αντικείμενα των οποίων τα υλικά κατάλοιπα (σε μεγάλο βαθμό) έχουν χαθεί αξιοποιώντας τις μεγάλες δυνατότητες των νοταρικών εγγράφων και κυρίως εκείνων με τις καταγραφές και τις εκτιμήσεις προικώων κινητών. Υπογραμμίζει τον τρόπο ζωής της μη ελίτ ομάδας και του γυναικείου πληθυσμού στην κοινωνία της Κρήτης κατά το πρώτο μισό του 17ου αιώνα.

Η σ. αξιοποιεί τα ευρήματα ανάλογων ερευνών στον ελληνικό, ιταλικό και ευρύτερα ευρωπαϊκό χώρο, κάνοντας συγκρίσεις και τοποθετώντας την περίπτωση του Χάνδακα της ύστερης βενετοκρατίας (17ος αι.) στο ευρύτερο ευρωπαϊκό ερευνητικό πλαίσιο των σπουδών υλικού πολιτισμού.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

INTRODUCTION 9
1. Dowry: distinctions and identities 9
2. Importance of research 13
3. Theoretical framework 20
4. Methodology 23
5. Structure of the Thesis 32
PART I. THE SOCIOECONOMIC AND CULTURAL BACKGROUND 35
Introduction 35
1. The Historical Outline (1204-1669) 36
1.1. Geopolitical position and administration 36
1.2. Periodization 38
1.3. The Golden Age 39
2. The Urban Setting: Living in Candia 41
2.1. Urban space and primary sources 41
2.2. Building urban population’s identity 45
2.3. The elite 48
2.4. The non-elite 51
2.5. Cultural affiliations and daily life 56
3.The Rural Setting: Living in the country 63
3.1. Rural space and primary sources 63
3.2. Building rural population’s identity 64
3.3. Converging and diverging practices 65
4. Urban and Rural Setting: Towards Integration or Segregation? 68
5. Final remarks: Diverging and Converging Communities 72
PART II. MARRIAGE AND DOWRY: CONTRACTS AND PEOPLE 75
Introduction 75
1. Italy, Venice and the island of Naxos 76
2. The marriage contracts 85
2.1. Legal aspects: interlinked law systems 85
2.2. Notarial practice: a well-developed tradition 88
2.3. Typology: a story of variation 90
2.4. Content of the marriage agreement: ‘doing business’ 95
2.5. Content of the stima and the groom’s receipt: eye for detail 100
2.6. The language: a riddle to be solved 104
3. The contracting parties 106
3.1. The bride’s family: givers and owners 107
3.2. The groom’s family: receivers and usufruct holders 111
3.3. Widows: key persons 114
4. Final remarks: ‘Mixed’ zones 117
PART III. DOWRY AND HOUSEHOLD ΜATERIAL CULTURE:
DISTINCTIONS AND IDENTITIES 119
Introduction 119
1. The European context 122
2. The stima: opportunities and limitations 127
3. Values and appraisers 136
4. ‘Poor’, ‘middle’ and ‘rich’ dowries 142
5. Shared cultures, diverse cultures and local cultures 147
5.1. Immovables and movables 147
5.2. Setting priorities: composition and frequency 149
5.3. Setting priorities: diversity and quantity 155
6. New and old: consumerism and the patina of time 165
6.1. Newly bought and new-made 165
6.2. Handed down chattels 170
7. Fabrics: Drappi, vestimenti e biancherie 172
7.1. Textiles 172
7.2. Silk and the female garderobe 174
7.3. Cotton and a variform consumption 179
7.4. Flax and wool: the counterparts 181
7.5. Mixed cloths and the art of deception 184
8. Bed and table 186
9. Distinctions 191
9.1. Luxury and display 191
9.2. Silk as distinctive marker 193
9.3. A kaleidoscope of colours 196
9.4. Interior decoration 200
9.5. Decorative motifs and styles 203
9.6. The art of lace 209
9.7. Vivere civilmente: a story of appropriation 214
9.8. The valuables 220
9.8.1. Silver and gold: “convergence of separate logics” 222
9.8.2. Jewels: real and fake 227
10. The ‘Venetian touch’ 231
10.1. A story of adaptation 231
10.2 . Handkerchiefs and headgears 235
10.3. Fans, umbrella’s, shoes 238
11. Final remarks: The ring and the publicity 241
EPILOGUE AND CONCLUSION 245
ENGLISH SUMMARY 259
DUTCH SUMMARY 265
APPENDICES 277
APPENDIX 1; PRIMARY SOURCES 279

APPENDIX 2; THE SAMPLE 287
APPENDIX 3; THE DATABASE 319
APPENDIX 4; GLOSSARY OF MATERIAL CULTURE IN CRETE 359
APPENDIX 5; ILLUSTRATIONS 393
ΒIBLIOGRAPHY 427

Διαθέσιμη στη διεύθυνση:
https://dare.uva.nl/search?identifier=88113211-ad31-46df-839d-983825f03745
ή ακριβέστερα:

Click to access Thesis_complete_.pdf