Μιχαήλ Αποστόλης. Ο βυζαντινός λόγιος και το έργο του στη βενετοκρατούμενη Κρήτη

Posted on by

Δημήτριος Γεωργακόπουλος, Μιχαήλ Αποστόλης. Ο βυζαντινός λόγιος και το έργο του στη βενετοκρατούμενη Κρήτη (1453-1478), Αθήνα: Κανάκη, 2022, σ. 312, 17Χ24 εκ., ISBN 9789606736346.

Ο λόγιος Μιχαήλ Αποστόλης (1420/22-1478), μετά την Άλωση, και με την ελπίδα ότι η πατρίδα του, η Κωνσταντινούπολη, γρήγορα θα απελευθερωνόταν με μια νέα σταυροφορία των δυτικών χριστιανικών δυνάμεων, εγκαταστάθηκε στη βενετοκρατούμενη Κρήτη. Γρήγορα όμως αντιλήφθηκε ότι η προσδοκία του δεν επρόκειτο να πραγματοποιηθεί και ότι ήταν μονόδρομος για τον ίδιο η επιβίωση στον τόπο της προσφυγιάς. Προσπάθησε να συμβιβαστεί με την πραγματικότητα και έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του στη μεγαλόνησο. Εργάστηκε ως δάσκαλος και κωδικογράφος και πέτυχε, μέσα σε άκρως αντίξοες συνθήκες ένδειας, να καταξιωθεί στη νέα του πατρίδα. Πρόκειται για τον μοναδικό από τους λογίους του τέλους της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, του οποίου η αξιόλογη δράση δεν υλοποιείται στα όρια του συρρικνωμένου βυζαντινού κράτους ή στην Ιταλία, αλλά στον χώρο της λατινοκρατούμενης Ανατολής.

Στα δεκατέσσερα κεφάλαια του βιβλίου, επιχειρείται μια παράλληλη συνθετική και κριτική παρουσίαση του βίου και του (συγγραφικού και κωδικογραφικού) έργου του, με στόχο την επανεκτίμηση της συμβολής του παραγνωρισμένου αυτού λογίου στην παιδεία της εποχής του, ιδιαίτερα στην βενετοκρατούμενη Κρήτη μετά την Άλωση.

Το θέμα είχε αποτελέσει αντικείμενο της διδακτορικής διατριβής του συγγραφέα. Στην παρούσα έκδοση, όπως ο ίδιος σημειώνει στον πρόλογο, αξιοποιήθηκαν τόσο η νεότερη βιβλιογραφία όσο και οι μεταγενέστερες εκδόσεις των κειμένων του λογίου.

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Βιβλιογραφία – Βραχυγραφίες
Εισαγωγή
Ι. Η βενετοκρατούμενη Κρήτη μετά την Άλωση
ΙΙ. Τα πρώτα χρόνια στην Κωνσταντινούπολης
ΙΙΙ. Στον Χάνδακα
IV. Οι πρώτες συγγραφικές επιδόσεις στην Κρήτη
V. Με τους φιλενωτικούς
VI. Η αξία του ελληνικού πολιτισμού και η αποκατάσταση της Αυτοκρατορίας
VII. Πλάτων, Αριστοτέλης και Γεώργιος Γεμιστός-Πλήθων
VIII. Η καταξίωση
IX. Με τους φιλενωτικούς χωρίς τον Βησσαρίωνα
X. Ο δάσκαλος και οι μαθητές του
XI. Το κωδικογραφικό εργαστήριο
XII. Το επιστολάριο
XIII. Προς τις νήσους των μακάρων
XIV. Δωρυάλωτος εν Κρήτῃ πενίᾳ συζών
ΕΠΙΜΕΤΡΟ Α’: Η χειρόγραφη παράδοση του συγγραφικού έργου του Μιχαήλ Αποστόλη: Κατάλογος κωδίκων
ΕΠΙΜΕΤΡΟ Β’: Το κωδικογραφικό έργο του Μιχαήλ Αποστόλη: Κατάλογος κωδίκων